Araştırma

IMF Nedir?

Yazar:

31 Aralık 2019

IMF
(INTERNATIONAL MONETARY FUND) Uluslararası Para Fonu 189 üye ülkeden oluşan
global anlamda ekonomik istikrarı ve büyümeyi sağlamak amacıyla 1945 yılında
ABD merkezli olarak kurulan bir kuruluştur. Kendi tüzüğü yönetim yapısı ve mali
kaynakları bulunmaktadır.

IMF TARİHİ

IMF ABD’nin New Hampshire eyaletinin Bretton Woods kentinde 1944 tarihinde Türkiye’nin de bulunduğu 45 ülkenin bir araya gelip Bretton Woods Antlaşmasını imzalamaları sonucu 27 Aralık 1945 ‘de kuruldu. Ancak kuruluş itibariyle fiilen çalışmaya başlamayan IMF 1947 yılında fiilen çalışmaya başlamıştır. İlk kurulduğunda 45 üyesi olan IMF’nin üye sayısı 1950 yıllarının sonlarına doğru birçok Afrika ülkesinin bağımsızlığını ilan edip üye olmasıyla artmıştır. 1989’ da Berlin Duvarı’nın yıkılması ve 1991 Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla IMF artık evrensel bir kurum olmuştur.

IMF’NİN AMAÇLARI

Uluslararası ekonomik işbirliği sağlamak
Global ekonomik istikrarı ve büyümeyi sağlamak
İstihdamın yaratılmasını ve iyileştirilmesini sağlamak
Ekonomik sıkıntılar yaşayan ülkelere finansal fon sağlamak
Ülkelerin kur politikalarını takip etmek
Uluslararası refahı arttırmak
Ekonomilerde piyasaların izlenmesine dayanarak tahminler, istatistikler ve analizler üretmek

Türkiye IMF ilişkileri

Üyelik tarihimiz: 11 Mart 1947

Kotamız: 1.455,8 milyon SDR (yaklaşık 2.184 milyon USD)

Bugüne kadar yaptığımız stand by düzenlemesi: 19

Bugüne kadar IMF’den kullandığımız destek tutarı: Yaklaşık 50 milyar dolar

TÜRKİYE’NİN IMF GEÇMİŞİ

Türkiye IMF’ye 11 Mart 1947 yılında üye oldu. Üye olduğu tarihten itibaren günümüze Türkiye ile IMF arasında 19 stand by anlaşması imzalanmıştır. Türkiye bu anlaşmaları yapmadan önce 1953-1954 yılları arasında 20 milyon dolar 1955 yılında 35 milyon dolar alarak kotasını aşmıştır. 1956 yılında mali sıkıntılar nedeniyle kredilerin ödenmesinde erteleme talep eden Türkiye’nin bütçe harcamalarında ve emisyonda kısıtlama getirilmesine karar verilmiştir.

Bu tarihten sonra Türkiye ve IMF ilişkilerini stand by anlaşmaları aracılığıyla sürdürmüşlerdir. Türkiye’nin IMF ile ilk stand by anlaşmasının yapıldığı tarih 1 Ocak 1961 yılı. Bu ilk anlaşma bir yıl sürdü ve 31 Aralık 1961 yılında sona erdi. 30 Mart 1962’de IMF ile yeni bir anlaşmaya giden Türkiye’nin bu anlaşması bir yıldan kısa olup 31 Aralık 1962 de bitti. 15 Şubat 1963 yılında üçüncü anlaşmaya giden Türkiye’nin bu stand by anlaşması dokuz ay sürdü. 1961-1970 yılları arasında her yıl IMF ile stand by anlaşması yapıldı ancak bu anlaşmalar bir yıl sürmeyen anlaşmalar. 1975 yılına gelindiğinde Türkiye’de petrol krizi nedeniyle 1.8 milyar dolar olan dış ticaret açığı 1977 yılında 3.4 milyar dolara ulaşmış bu duruma istinaden Türkiye’ye kredi kapıları kapanmıştı. 1978-1980 yılları arasında IMF ile stand by anlaşması yapılmamıştır. 1980 yılına gelindiğinde Türkiye’nin karma ekonomik politikadan serbest piyasa ekonomisinde geçişi ile birlikte Türkiye ilk kez 18 Haziran 1980 tarihinde IMF ile en uzun stand by anlaşmasını imzaladı ve bu anlaşma 17 Haziran 1983’te sona erdi. 1983 yılında yeni bir anlaşma imzalayan Türkiye’nin anlaşması bir yıl sürdü.

1990’lı yıllara gelindiğinde Türkiye siyasi istikrarsızlık, enflasyonun yükselmesi ve ekonominin bozulması gibi nedenlerle tekrar IMF’nin kapısını çaldı. Ardından 1999 depremi ve 2001 krizi neticesinde 1999-2002 döneminde 17. Stand by anlaşmasıyla IMF’den alınan kredi net 20.6 milyar dolara erişti. 18. Stand by anlaşması 4 Şubat 2002 tarihinde başlayan Türkiye bu anlaşma sona ermeden Ocak 2005’te 19. stand by anlaşmasını imzaladı ve anlaşma 2008 Mayıs’ta bitti. Türkiye bu süreçte IMF’den 50 milyar doların üzerinde bir kaynak sağladı. Türkiye’nin IMF’ye olan tüm borcu 2013 yılı itibariyle sona erdi.

IMF’NİN KAYNAKLARI

IMF’nin
kaynakları büyük oranda üye ülkelerinin ekonomisiyle orantılı olarak belirlenen
kotaların ödenmesiyle sağlanmaktadır. Ayrıca bu kotalar üyelerin oy gücünü de
yansıtmaktadır. Kotalar haricinde kredi alan ülkelerden tahsil edilen komisyonlar ve IMF’nin sahip
olduğu 145 milyar USD değerindeki altın rezervi kaynakları arasında yer
almaktadır.

IMF’NİN BORÇ VERME AMAÇLARI

-Stand by
anlaşmaları: IMF’nin ekonomik sorunlar yaşayan ülkelere sağladığı finansman
başlıca borç verme aracıdır.

-Kredi
hatları: Esnek Kredi ve İhtiyaç Kredi hattı olarak ikiye ayrılır. Ekonomik
olarak baskı altında olmayan güçlü politikaya sahip ülkeler için
düzenlenmiştir.

-Düşük
Gelirli Ülkelere Borç Verme: Düşük Gelirli Ülkelere kolaylık sağlamak amacıyla
düzenlenen borç verme aracı.

-Genişletilmiş Fon Kolaylığı: IMF’nin üye ülkelere belirli ölçütlere göre orta vadeli (genellikle 3 yıl) olarak sağladığı fon.

IMF’NİN BORÇ VERME SÜRECİ NASIL İŞLİYOR?

IMF’nin borç verme süreci üye ülkenin borç talep etmesiyle başlıyor. IMF bu talep doğrultusunda ülkenin ekonomik sorunlarını çözecek maddelerin yer aldığı bir anlaşma yapıyor. Bu antlaşmayı takiben üye ülke tarafından IMF’ye “Niyet Mektubu” sunuluyor. IMF’nin onayından sonra borç taksitli veya peşin olarak veriliyor.

ÖZEL ÇEKME HAKKI (SDR)

Özel Çekme
Hakkı (SDR) IMF’nin hesap birimidir. Kağıt üzerinde yaratılan ve karşılığı
olmayan bir ödeme aracıdır. IMF
tarafından üye ülkelerin rezervlerine
destek olmak amacıyla kurulmuştur. Üye ülkeler kendi aralarında döviz ile SDR
alışverişi yapabilmektedir. IMF’nin hesapları ve kredileri SDR cinsinden ifade
edilir. Üye ülkeler ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla belirlenen kota
kapsamında IMF’den kredi alabilmektedir. Kotalar ise üye ülkelerin milli
gelirleri, döviz rezervleri ve ekonomik göstergelerine bakılarak
belirlenmektedir. Bir ülke diğer ülkenin merkez bankasından o ülkenin ulusal
parasını çekebilir.

Örneğin dolar almak isteyen bir ülke Amerikan merkez bankasına elindeki SDR’leri yatırarak merkez bankasından dolar alır. Merkez bankası SDR’lerin karşılığı olarak doları ülkeye ödemek zorundadır.

Kaynakça