Hayatımızın önemli bir parçası haline gelmiş olan verginin ne anlama geldiğini biliyor musunuz ya da vergiyi neden ödediğimizi ve bunun neden bir zorunluluk olduğunu?… İşte bu yazımda sizlere, vergiyi genel hatlarıyla anlatacağım.
Vergi; kamu harcamalarının ve/veya kamu harcamalarının finansmanı amacıyla yasaya dayalı olarak, gerçek ve/veya tüzel kişilerden; karşılıksız ve cebri olarak devlet ve devletin yetki verdiği diğer kamu kuruluşları tarafından tahsil edilen paralardır.
Devlet Vergiyi Neden Alır?:
Devlet, yapmak zorunda olduğu harcamaları finanse etmek için gelir temin etmelidir. Bu durumda devletin başvurabileceği çeşitli yollar vardır. Bunlardan biri para basmadır. Para basımı, kamu gelirlerinin yeterli olmaması ile tercih edilen bir yöntemdir. Kağıt para basımı Merkez Bankası tarafından gerçekleştirilirken, madeni para basımı ise Hazineye bağlı Darphaneler tarafından bastırılır. Merkez Bankası’nın para basması, karşılıksız olarak bir para basımı şeklinde olduğu için enflasyonun artmasına sebep olur. Bir başka ifadeyle fiyat genel düzeyinin artışına da sebep olduğu için ekonomik denge de bozulur.
Devletin başvurduğu bir diğer yol ise borçlanmadır. Devletin, piyasadan ya da doğrudan vatandaşlardan ihtiyaç duyduğu paraları borç olarak almasına “devlet borçlanması (kamu borçlanması/kamu kredisi)” denir. Yerel yönetimlerin ve diğer idari kuruluşların borçlanmaları da, kamu borçlanması kapsamına girmektedir. Devlet borçlanmaya; kamu giderlerinin finansmanında vergi, resim, harç, para cezaları v.b. normal gelirlerin yetersiz olduğu durumda veya olağan dışı durumlarda (savaş gibi durumlarda) gitmektedir. Borçlanmaya giden devlet, almış olduğu parayı anapara ve faiz şeklinde, borç verenlere geri ödemek zorundadır. Borçlanmayla belli bir süre gelir gereksinimi karşılanmaya çalışılsada, bu borçlanmaların geri ödemesinin de vergiler ile olacağını unutmamak gerekir. Bu yönüyle borçlanma, aslında gelecekte toplanması gereken vergi gelirlerinin önceden kullanılması anlamına gelmektedir.
Başvurulan başka bir yol ise vergilemedir. Devlet, gelir ihtiyacının çok önemli bir bölümünü saymış olduğumuz bu yollardan en çok vergileme yöntemi ile karşılar. Kamu gelirlerinin %75-%90’ını vergiler oluşturmaktadır.
Verginin Özellikleri Nelerdir?:
- Vergi, yasaya dayalı olarak alınır. Bu hüküm anayasamızın 73. maddesinde de yer almaktadır. “Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. (m.73)” Vergiler, karar ve isteklere bağlı olarak ya da keyfiyete dayanarak değil; kanunlara tabi tutularak kişi ve kurumlardan alınır. Aynı zamanda bu hüküm verginin “kanunilik ilkesi” olarak adlandırılır.
- Vergi, karşılıksız bir ödemedir. Ödenilen verginin miktarı ne olursa olsun devletin sunmuş olduğu kamu hizmetinden herkes eşit bir şekilde yararlanır.
- Vergi, cebri bir nitelikte ödemedir. Vergi ile ilgili ödevlerin yerine getirilmemesi bir suç olup, bu suçu işleyen kişi veya kurumlara kanunlar çerçevesinde yaptırımlar uygulanır.
- Vergi, nakdi şekilde ödenir.
- Verginin birçok temel özellikleri anayasamızın 73 üncü maddesi kapsamında şöyle belirtilmiştir:
73. Madde
VI. Vergi Ödevi
Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.
Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır.
Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.
Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir.
