İlk olarak İMKB (İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası) adıyla 1985’te kurulmuş olan,
daha sonra faaliyet alanlarını genişleterek(Altın Borsası ve Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası) 2013
yılında BIST (Borsa İstanbul) olarak karşımıza çıkan ve yatırımcılara sermaye
piyasası araçlarını güvenilir bir ortamda alım-satım imkanı sağlayan kurumdur.
Bir başka deyişle, sermaye piyasası araçlarının, kambiyo ve kıymetli
madenlerin, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen diğer
sözleşmelerin, kısacası borsada işlem görmeye uygun olan tüm araçların
güvenilir bir ortamda alınıp satılmasına olanak sağlayan bir kurumdur.( Borsa
İstanbul’da işlem gören 800 den fazla şirket vardır.)
Borsa İstanbul bünyesinde birçok endeks hesaplanır. BIST pay endeksleri, BIST-KYD endeksleri, BIST altın endeksi, BIST risk kontrol endeksleri, BIST kaldıraçlı ve kısa endeksleri bunlardan bazılarıdır. Ancak bu endekslerden yatırımcıyı yakından ilgilendiren endeks BIST pay endeksidir. Pay Piyasası için 59’u anlık, 295’i seans sonlarında olmak üzere toplam 354 endeks hesaplanmaktadır. BIST pay endeksi, borsada işlem gören payların gruplar halinde fiyat ve getiri performansını ölçer. Fiyat endeksleri fiyattaki değişimleri yansıtır. Getiri endeksi ise temettü ödemelerini yansıtır. BIST pay endeksinde öne çıkan ve yatırımcıların yakından takip ettiği BIST30, BIST50 ve BIST100 endeksidir.
BIST30
NEDİR?
Borsa
İstanbul’da işlem gören, piyasa değeri ve işlem hacmi en yüksek 30 şirketin
hisse senetlerinin performansının ölçüldüğü endekstir. BIST30 endeksinde A ve B
grubuna ait hisseler seçilir. C ve D grubuna ait hisseler seçilmez. Bunun
nedeni A ve B grubu hisse senetlerinin, C ve D grubu hisse senetlerine göre
daha düşük riske sahip olmasıdır.BIST30 endeksi, BIST50 ve BIST100 endeksinin
içinde yer alır. Yani BIST30 endeksinin performansının iyi veya kötü olması
BIST50 ve BIST100 endekslerinin de performansını etkiler.
BIST50
NEDİR?
Borsa
İstanbul’da işlem gören, piyasa değeri ve işlem hacmi en yüksek 50 şirketin
hisse senetlerinin performansının ölçüldüğü endekstir. BIST50 endeksinde de A
ve B grubuna ait hisseler seçilir. C ve D grubuna ait hisseler seçilmez. BIST50
endeksi BIST100 endeksinin performansını etkiler.
BIST100
NEDİR?
Borsa
İstanbul’da işlem gören, piyasa değeri ve işlem hacmi en yüksek 100 şirketin
hisse senetlerinin performansının ölçüldüğü endekstir. . BIST100 endeksinde A
ve B grubuna ait hisseler seçilir. C ve D grubuna ait hisseler seçilmez.
BIST30,BIST50
ve BIST100 endeksleri, enerjiden gıda sektörüne kadar birçok sektörün hisse
senetlerini bünyesinde barındırır. Ayrıca bu endeksler yılda 4 kez Ocak-Mart,
Nisan- Haziran, Temmuz-Eylül, Ekim-Aralık olmak üzere 3 er aylık periyotlarda
yeniden hesaplanır.
Yukarıda
da değinildiği gibi BIST100 endeksinde yer alan hisse senetlerinin içinde
BIST30 ve BIST50 yer aldığı için ve genellikle yatırımcılar tarafından takip
edilen endeks BIST100 olduğu için bu endeksin son 10 yıl içerindeki performansını inceledim.
Bunun için öncelikle “BIST100 nasıl hesaplanır?” sorusunun cevabını verelim.
Endeksin t zamandaki değerini hesaplamak için t zamandaki dolaşımdaki hisse
senedi sayısı ile endekse dahil olan her bir endeksin t zamandaki fiyatı
çarpılır, tüm hisse senetlerinin dolaşımdaki payı toplanır ve önceden
belirlenen tarihteki baz endekse bölünerek hesaplanır.
Et= Σ (Fit x Hit x Nit) / Bt şeklindedir.
Et = Endeksin t zamandaki değeri
Fit = “i” nci payın t zamandaki fiyatı
Nit = “i” nci payın t zamandaki toplam sayısı
Hit = “i” nci payın t zamandaki fiili dolaşımdaki pay oranı
Bt = Endeksin t zamandaki bölen değeri
2008 YILI
2008 yılında BIST100 bir önceki yıla
göre %51,63 değer kaybetmiştir. Bunun en önemli sebebi 2008 yılında Amerika’da
başlayıp daha sonra tüm dünyaya yayılan mortgage(konut) krizidir. O dönemin en
önemli yatırım bankalarından olan Lehman Brothers’ın batması ve 15 Eylül 2008
de kapatılmasıyla piyasalardaki hisse senetleri ciddi bir değer kaybetmiştir.
Türkiye bu krizden gelişmiş ülkeler kadar
etkilenmese de piyasada işlem gören hisse senetleri ciddi bir değer kaybına
uğramıştır. BIST100 yılı 26.864
puanla kapatmıştır.
2009 YILI
2009 yılında piyasada işlem gören
hisse senetlerinin getirilerinde özellikle sene sonu yaklaştıkça önemli bir
artış gözlemlenmiş,BIST100 endeksi bir önceki yıla göre %96,64değer
kazanmıştır. Ayrıca Hisse Senetleri Piyasası ortalama günlük işlem hacmi
2009 yılında bir önceki yıla göre %45 artarak 1,92 milyar TL’ye ulaşmıştır.
BIST100 endeksi 2009 yılını 52.825 puanla kapatmıştır.
2010 YILI
2010 yılında da borsa başarısını devam ettirmiştir. Ayrıca bu
yılda yeni yatırım araçları geliştirilmiş ve yatırımcıları yatırım yapmaya
teşvik etmiştir. Borsanın dolar bazında işlem hacmi %35, BİST 100 Endeksi ise
%21 artmıştır. Piyasada işlem gören şirketlerin piyasa değeri 523,3
milyar TL olmuştur.
Bu yıl da BIST100 değer kazanmış ve
yılı 66.005 puanla kapatmıştır.
2011 YILI
Yabancı
yatırımcıların sahip olduğu hisse senetlerinin halka açık piyasa değeri
içerisindeki payı yüzde 62,1 olmuştur. 2011 yılında Almanya’da yaşanan
ekonomik belirsizlikler borsada daraltıcı bir etki yaratmadığını ve olumlu
sürecin etkisinin kısmen devam ettiğini görmekteyiz. 2011’de halka arzlar
artmış ve 27 şirketin payları piyasada işlem görmeye başlamıştır. Toplam
işlem hacmi, bir önceki yıla göre yüzde 9,3 artışla 694,9 milyar olarak
gerçekleşmiştir. Borsa bir önceki yıla göre %22,33 değer kaybetmiştir ve borsa
sene sonunu 51,267 puanla kapatmıştır.
2012 YILI
2011 yılında dünya ülkelerindeki ekonomik
belirsizlik ve daralma sürecinden çok etkilenmeyen Borsa İstanbul 2012 yılında
%52,55 oranında değer kaydetmiştir. Ortalama günlük işlem hacmi 2012
yılında bir önceki yıla göre yüzde 11 daralarak 2,46 milyar TL’ye gerilemiştir.
Borsada işlem gören şirketlerin piyasa değeri toplamı 2012 yılı sonunda bir
önceki yılsonuna göre % 44 artarak 550,1 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiştir.
Sene sonunu 78,208 puanla kapatmıştır.
2013 YILI
2013 yılında ise Moody’s Türkiye’nin kredi
notunu arttırarak yatırım yapılabilir seviyeye yükseltmesi ve FED’in
piyasalardaki para hacmini arttırmasıyla borsa tarihin en yüksek seviyesine
yılın ortasında ulaşmıştır. Ancak FED’in 85 milyar dolarlık tahvil alımında azalmaya
gideceğini duyurmasıyla %19 getirisi olan BIST100, daha sonra %23 değer
kaybetmiştir. Bu değişmeler sonucunda BIST100 sene sonunda nihai olarak %13,31
değer kaybetmiş, BIST100 endeksi sene sonunu 67,802 puanla kapatmıştır.
2014 YILI
2014 yılında piyasalarda yüksek volatilite
hakim olmuş ve BIST100’de önemli ölçüde değer artışı gözlemlenmiştir.
Borsa İstanbul pay piyasası işlem hacmi 398 milyar ABD doları olarak
gerçekleşmiş, BIST’in piyasa değeri ise % 13,5 yükselişle 269 milyar ABD
dolarına ulaşmıştır. BIST100 endeksi bir önceki yıl %13,31 değer kaybetmesine
rağmen 2014 yılında %26,43 oranında getiri sağlamış ve sene sonunu 85,721
puanla kapatmıştır.
2015 YILI
Petrol arzında yaşanan küresel
düzeyde artışın sebep olduğu petrol fiyatlarındaki düşüşlerin BIST100 ‘e olumlu
yansımaları görülmüş ve BIST100 Haziran ayına kadar %5 değer kazanmış, Haziran
ayını 82,250 ile kapatmıştır. Fakat Haziran ayında yapılan genel seçimler,
siyasi belirsizlikler borsayı olumsuz etkilemiş ve borsa sene sonunda bir
önceki yıla göre %16,33 değer kaybederek 71,727 puanla kapatmıştır.
2016 YILI
2016 yılında borsa bir önceki yıla kıyasla
değer kazanmıştır. Ancak Türkiye’de
yaşanan sorunlar, ABD’de Kasım ayında gerçekleşen başkanlık seçimini
D.Trump’ın kazanması ve doların yükselmesi piyasalarda olumsuzluk yaratmıştır.
BIST100 endeksi 8,94 değer kazanmış ve 78,139 puanla 2012 yılına benzer bir
seviye yakalamıştır.
2017 YILI
2017 yılında borsa son 5 yılın en iyi
performansını sergilemiştir. İşlem hacmi ve işlem sayısı bakımından en
çok tercih edilen Türk Hava Yolları(THYAO) hisseleri %213,2 değer kazanmıştır. 2017 yılı sonunda
BIST %47,60 değer kazanarak 115,333 puana ulaşmıştır.
2018 YILI
2018
yılında Türkiye ile ABD arasında yaşanan siyasi sorunlar Türkiye piyasalarını
önemli ölçüde etkilemiştir. Özellikle Ağustos ve Eylül ayında kurda yaşanan
volatiliteyle birlikte piyasalarda belirsizlik hakim olmuştur.( Bu dönemde
TL’nin dolar karşısında bir günde %15 değer kaybettiği görüldü.) BIST 2018
yılında %20,33 değer kaybederek 91,861 puan seviyesine inmiştir.
Şu ana kadar endekslerden bahsettik. Yatırımcılar endekse yatırım yapabilecekleri gibi sadece şirketin hisse senetlerine de yatırım yapabilirler. Etkin piyasa hipotezi (efficient market hypothesis), piyasadaki tüm bilgiler hisse senetlerinin fiyatlarının içerisinde olduğunu, yatırımcılar piyasa ortalamasının üstünde bir kazanç sağlayamayacağını ve piyasada işlem gören hisse senetlerinin piyasadaki fiyatlarının gerçek değerini yansıttığını savunur. Bu görüşün temelinde de rasyonel bir yatırımcının tek bir hisse senedi yerine endekse yatırım yapması yatar. Yani Arçelik, Türk Telekom, İş bankası gibi şirketlerden yalnızca birini seçip yatırım yapmak yerine BIST100’e yatırım yapılmasını tavsiye eder.
KAYNAKÇA:
https://bariskirenci.wordpress.com/2013/05/25/imkb-nicin-bist-oldu-2/ https://www.alnusyatirim.com/bist-100 https://www.borsaistanbul.com/docs/default-source/endeksler/bist-pay-endeksleri-temel-kurallari-haziran-2018.pdf?sfvrsn=4 https://www.borsaistanbul.com/endeksler https://borsanasiloynanir.co/bist-30-50-100-endeksleri/ https://www.investaz.com.tr/blog/bist-100-nasil-hesaplanir/ https://www.parasesi.org/bist-100-endeksinin-yillara-gore-getirisi/ https://tr.tradingview.com/symbols/BIST-XU100/ https://www.haberturk.com/10-yil-once-10-yil-sonra-borsa-2298577-ekonomi https://www.memurlar.net/haber/861503/borsa-istanbul-banka-hisselerinde-aciga-satisi-yasakladi.html https://anapara.com/hisse-senetlerinin-fiyatlarini-belirleyen-faktorler-nelerdir/
