Bireysel Emeklilik Nedir? Faydaları Nelerdir?

Ülke olarak son dönemde gündemimizde olan konulardan birisi de Bireysel Emeklilik Sistemi’nin zorunlu olması için yapılan çalışmalardır. Bu çalışmalar neticesinde Türkiye, zorunlu Bireysel Emeklilik uygulaması sayesinde dünyanın en büyük fonlarından birini oluşturmak için ciddi adımlar atmaya başlamıştır.

Üniversite öğrencileri olarak şimdi olmasa bile önümüzdeki birkaç yıl içerisinde her birimizi etkileyecek olan Bireysel Emeklilik Sistemi’nin yapısı, özellikleri ve Türkiye’deki gelişimi inceleyerek mikro ve makro düzeyde ülke ekonomisine katkılarını görebilmek adına bu yazı dizisini sizlerle paylaşıyorum.

Konunun doğru bir şekilde anlaşılması için yazı dizisindeki sırayı takip etmenizi tavsiye ediyorum.

Bireysel Emeklilik Sistemi nedir?

Bireysel Emeklilik Sisteminin temel amacı, bireylerin çalışma yaşamları boyunca yaptıkları düzenli tasarrufların yatırıma yönlendirilmesini sağlayarak, oluşacak birikimlerle, tasarruf yaptıkları dönemde sahip oldukları refah seviyesinin emeklilik döneminde de devam etmesini hedefleyen, diğer taraftan bünyesinde birikecek olan fonlarla ülke ekonomisine uzun vadeli yatırımlar için kaynak sağlamaktır.

Günümüz modern emeklilik sistemi, 19. Yüzyılda (1881) Almanya’da Bismarck’ın sosyal refah sistemini hayata geçirmesiyle başlamıştır. Bilinen ilk özel emeklilik fonu Avustralya’da 1862 yılında Bank of New South Wales tarafından kurulmuştur. Özel emeklilik sisteminde asıl ilerlemenin sağlandığı dönem, ekonomik sıkıntıların tasarrufları erittiği, güven ortamının bozulduğu ve gelecek kaygısının arttığı 1929 Büyük Bunalım sonrasıdır. Bu yaşananlardan sonra ülkeler sistemlerinde değişikliklere gitmiş ve özel emeklilik sistemine geçmişlerdir. Özel emeklilik sistemine ilk olarak 1981 yılında Şili geçmiştir.

Günümüzde yaşam koşullarının iyileştirilmesi, sağlık alanında olumlu yönde yaşanan gelişimler gibi etmenler sayesinde yaşam süresi uzamakta, bu da emeklilik dönemini yaşamın uzun bir dönemi haline getirmektedir. Ayrıca çalışan işgücü sayısındaki artış ve insanların daha genç yaşlarda emekli olması, emekli bireylerin sayısında da artışı beraberinde getirmektedir. Böylece emeklilik büyük bir nüfus grubunu ilgilendiren önemli bir yaşam dönemi haline gelmiştir. Bu nedenle dünyada artmakta olan emekli nüfus grubunun, çalışma hayatındaki yaşam kalitesinin korunabilmesi, sürdürülebilmesi ve geliştirilebilmesi için uygulanan emeklilik politikaları büyük bir öneme sahiptir.

Dünya genelinde üç tip emeklilik planından söz edilebilir. Bunlar; Tanımlanmış Fayda Esaslı Sistemler, Tanımlanmış Katkı Esaslı Sistem, Bireysel Tasarruf Planlarıdır. Bizim üzerinde çalıştığımız Bireysel Emeklilik Sistemi ise Bireysel Tasarruf Planları içerisindedir.

Bireysel Emeklilik Sisteminin Avantajları ve Dezavantajları

Bireysel Emeklilik Sisteminin Avantajları

• Ekonomideki ve bireyler arasındaki marjinal tasarruf eğilimini artırır,
• Emeklilik planı sunumunda büyük esneklik sağlar,
• Aktüeryal denge: Yapılan katkılar ile sağlanan menfaatlerin eşitliği sağlanır,
• Bireylerin risk ve getiri tercihi yapmasına olanak sağlar,
• Bireylerin emeklilikleri ile ilgili sorumluluk almalarını sağlar,
• Sisteme katılan bireylerin elde ettikleri fonlar üzerinde sahiplik duygusunu artırır,
• Fonların belirli şirketler ve uzmanlar tarafından yönetilmesi, güven unsurunu artırır,
• Kamu emeklilik sistemlerine göre daha yüksek reel getiri sağlar,
• Bireyleri daha uzun süre çalışmaya ve katkı yapmaya teşvik eder.

Bireysel Emeklilik Sisteminin Dezavantajları

• Sistemin işlerliği ve güvenilirliği için yüksek idari ve pazarlama maliyetleri gerekecektir,
• Bireylerin katılımına dayalı bu sistemde, emeklilik döneminde elde edilecek gelir açısından katılımcılar arasında büyük dalgalanmalar olacaktır,
• Kamu emeklilik sistemlerine yatırılacak olan fonlar, şirketlere kayacaktır,
• Masraf kesintileri nedeniyle yatırım performanslarının karşılaştırılmasında zorluklar yaşanacaktır,
• Sistemin iyi işlemesi için detaylı düzenleme ve denetleme gerekecektir.
  
  

Bireysel Emeklilik Sisteminin Makro Ekonomik Etkileri

• İkinci emeklilik geliri ile emeklilikte bireylerin refah seviyeleri artacaktır,
• Altyapı ve uzun vadeli yatırımlara kaynak ve yeni iş olanakları yaratılacaktır,
• Sosyal güvenliğin kapsamı genişleyecek ve kamunun yükü azalacaktır,
• Bireylerin tasarruf eğilimi artacaktır,
• Mali sektörde uzun vadeli fonlar artacaktır,
• Enflasyonla mücadele ve istikrarlı büyümeye olumlu katkı sağlayacaktır,
• Sermaye piyasaları derinleşecektir,
• Kurumsal yatırımlar piyasalardaki dalgalanmaları ve spekülasyonları azaltacaktır,
• Daha rekabetçi, istikrarlı ve dinamik bir mali sisteminin oluşturulmasına katkı sağlayacaktır,
• Mali ve demografik yönden sağlam bir sosyal güvenlik sistemine geçiş yönünde tamamlayıcı işlev oluşturacaktır.

Sistem beraberinde getirdiği olumlu ve olumsuz sonuçlarıyla birlikte iyi analiz edilerek, ülke şartlarına uygun bir yapı gözetilerek uygulanmalıdır. Ülkeler zaman zaman uygulama esaslarında değişen çevresel şartlarla birlikte sistemi reform ediyor, kurallar yenileniyor. Bireysel Emeklilik Sistemi’nin ne olduğunu öğrendik. Peki ya sistem dünyada nasıl işliyor? Bu sorunun cevabı için ikinci kısma geçmeliyiz!